Baştankara

Baştankara; baştankaragiller familyasına ait olan bu kuş türü, ötücü kuşlar takımından olup renkli ve küçük kuşları kapsayan bir kuş türüdür. Baştankaralar hem dünyanın hem de Türkiye'nin her yerine dağılmış, tombul gövdeli, küçük ötücü kuşlardır. Paridae familyasını oluşturan baştankara türünün başları gövdelerine oranla daha iri, gagaları kısa ve düzdür. 60 kadar türü olan baştankaralar daha çok ormanların içinde ya da çevrelerinde, bahçelerde ve koruluk alanlarda yaşar. Yaz aylarında böcek ve tırtıl ile, kış aylarında ise tohum ve üzümsü meyveler ile beslenir. Yiyeceklerini daldan dala atlayarak bulan hareketli kuşlardır.

Baştankaragiller, çürümüş ağaç gövdelerinin kovuklarına, oyuklara yuva yaptıkları gibi insanların el ile hazırladığı yuvalara da kolayca alışıp yumurta bırakabilirler. Yılda iki defa olmak üzere nisan ve ağustos aylarında kuluçkaya yatan bu kuşlarda kuluçka süresince dişi kuşları erkek kuşlar besler. Baştankaralar, 12 ile 16 gün arasında kuluçkaya yatarlar. Bu süre zarfında 7 ile 13 yumurta bırakırlar. Bırakılan yumurtalardan çıkan yavrular yuvayı 2 ile 3 hafta arasında terk ederler.

Baştankaragiller; Güney Amerika dışında, Asya, Avrupa, Kuzey Afrika'da yaşarlar. Türkiye'de Karadeniz, Marmara, Ege ve Akdeniz bölgelerinde ormanlık ve ağaçlık alanlarda görülürler. Özellikle kış aylarında Ankara'da bahçelerde, ağaçlık alanlarda ve şehir içindeki parklarda görülürler. İstanbul'da ise şehir içindeki parklarda görülen bu kuş türlerinin yumurtalarını elektrik direklerinin kapaklı kablo kısımlarının içlerine bıraktığı gözlemlenmiştir.

Baştankara türlerinden bayağı baştankara 14 cm uzunluğundadır. Bayağı baştankaranın tepesindeki ve çenesinde tüyleri kara, yanakları beyaz, sırtı koyu yeşilimsi mavidir. İlkbahar aylarında bileği taşına sürtülen bir testere gibi gıcırtılı bir ses ile ötmektedir. Yine bir baştankara olan gökçe baştankarası ise daha küçük ve daha çeviktir. Bu kuş türü tepesinden kuyruğuna kadar bütün sırtı adından anlaşılacağı gibi çok güzel bir mavi renktir. Yine bu türe ait olan çam baştankarasının gövdesi boz ve kirli sarı, tepesi kara, sırtı sütlü kahverengi karnı ise krem rengindedir. Bu kuş türüne ait olan ama ayrı bir familya türü içinde sınıflandırılan bıyıklı baştankara; kızıl, sarı ve boz renklerle bezenmiştir. Erkek bıyıklı baştankaranın yanında dişi bıyıklı baştankarası soluk ve gösterişsiz bir kuştur. Bütün türlerin öğrenme ve uyum yeteneği oldukça gelişmiştir.

Baştankaralar yaşamlarını onlar için temel besin olan böceklerle beslenerek sürdürür. Böceklerin haricinde ise küçük meyveleri, etli ve kuru tohumlarla da beslenmeyi severler. Kış ayları gelip havalar soğuduğu zamanlar da dışarıda böcek bulamayan baştankaralar farklı besin türlerine yönelirler. Bu besin türlerinden en göze çarpanı ayçiçeği tohumu ve iç yağıdır. Baştankaralar ayçiçeği tohumunu ayaklarının arasına alıp sıkıştırırlar ve bu tohumu açmak için alakarga gibi gagasıyla tohuma vurup parçalamaya çalışırlar. Asya'nın Kuzey kesimlerinde ve bazı Avrupa bölgelerinde yaşayan tepeli baştankaralar ise kendilerine has bir özellik olarak besinleri depo edebilme özelliğine sahiptirler. Böceklerin pupalarını, Ladin ve Çam tohumlarını daha sonra kendilerine besin bulamadıkları zamanlar için saklayıp, depo ederler. Ağaç kabuklarındaki yarıklar onlar için mükemmel birer depo yeridir.