Aslında Huma kuşu benzeri figürler hemen her mitolojide mevcuttur. Huma kuşu bugün bu isimle anılır, fakat Eski Türk efsanelerinde Huma kuşunun eşi Umay olarak kabul edilebilir. Umay eski Türklerde evlerin huzurundan ve mutluluğundan sorumlu önemli bir Tanrıdır. Bazı Türk lehçelerinde Kumay, Humay, vs. İsimlerle de anılır. Umayın gittiği yere huzur ve mutluluk götürmesi ile aynı şekilde Huma kuşunun gittiği yere huzur ve mutluluk getirmesi karşılaştırılırsa efsanenin kökeni daha iyi anlaşılacaktr. Bunların dışında Yunan efsanelerinde Phoenix (Feniks), Arap efsanelerinde Anka kuşu, çeşitli Uzakdoğu ve Ön Asya kültürlerinde de Tanniao, Rokh, Simurg gibi isimlerle anılan; aynı niteliklere sahip kuş figürleri bulunmaktadır.

Huma kuşu ismindeki Huma Farsça kökenli bir sözcük olarak kabul edilir fakat yukarıda yapılan açıklama göstermektedir ki 'Umay' kelimesi ile 'Huma' kelimesi arasında bariz bir ortak köken vardır. Bir diğer görüşe göre Huma kuşu Arapça'da ruh anlamına gelen 'Hu' ile su anlamına gelen 'ma' kelimelerinin birleşiminden meydana gelmiştir fakat bu pek kabul gören bir görüş değildir.

Türk kültüründe Huma kuşu ile ilgili inanışlar sadece huzur ve mutluluk getirmesi ile sınırlı değildir. İnanışlara göre Huma kuşunun gölgesine denk gelen kişi padişah olur, o devlet refaha erir ve güçlenirdi. Bu inanışlar sebebiyle Huma kuşu 'devlet kuşu' veya 'talih kuşu' gibi isimlerle de anılır. Bu tabirler de günümüze kadar varlığını devam ettirmiştir.

Huma kuşunun Türk kültüründeki siyaset, devlet, inanç yönündeki etkilerinin yanı sıra, Türk edebiyatı da Huma kuşu figürüne sık sık rastlanan bir alandır. Tahmin edileceği üzere eski Türk kültüründeki deyişlerde (Tabi Umay ismiyle) epey çok rastlanır. Daha sonrasında ise Selçuklular ve Anadolu'ya gelişten sonraki Türk halk şiirinde Huma kuşu olarak bu figürün kullanımına devam edilir. Fakat Arap ve Fars edebiyatının baskın etkisi ile saray çevresinde geliştirilen divan edebiyatında Huma kuşu figürü kısmen terk edilip, bunun yerine Arap veya Fars kültürlerindeki figürler ve benzetmeler (Gül, bülbül, vs. Kalıplar en çok kullanılanlar olmak üzere) kullanılmıştır.

Bugün bile Anadolu'nun birçok yöresinde benzer hikayeler bulunması, Huma kuşu adıyla olmasa bile 'talih kuşu', 'devlet kuşu' gibi tabirlerin kullanılması, Eski Türk kültürünün tamamen akıllara kazınmış bazı temellerinin hala kültürümüzde yaşamakta olduğunu göstermektedir. Huma kuşu da bu temel figürlerden biridir. Birçok Anadolu türküsünde (Örneğin: Huma kuşu yükseklerden seslenir), İran havayollarının armasında, Özbekistan'ın devlet armasında bulunan Huma kuşu figürleri bu efsanenin gerçek hayata geçirilmiş halidir.

5 Yorum Yapılmış "Huma Kuşu"