Doğanlar da yetişkin erkek doğanın boy uzunluğu 42 ile 47 cm, erkek doğandan daha iri olan dişi doğanların boy uzunlukları ise 32 ile 47 cm arasındadır. Dişi doğanların belirginleşmiş biri de kanat uzunluğudur. Dişi doğanların açılmış kanat uzunlukları 90 cm'i bulmaktadır. Doğan türünde bulunan kuşlar, güçlü ve uzun kanatları sayesinde havayı yararcasına hızlı ve düz bir çizgi üzerindeymiş gibi uçarlar. Bu türde bulunan kuşların dünyanın en hızlı kuşları olduğunu ileri süren uzmanlar vardır. Uçarken çok yüksek bir hızla uçan bu kuşların özel kanat yapıları da bulunmaktadır. Havada uçan en hızlı konumunda olan doğanlar, avlarına kilitlenip hız almaya başladıklarında, ilk önce kanatlarını aşağı yukarı çırparak hızlarını arttırırlar ve sonra hedefe doğru alçalmaya başladıklarında kanat çırpışını bırakıp kanatlarını arkaya iterek göğü yararcasına aşağıya inerler. Saatte 320 km hıza ulaştıkları söylenen doğan türünün havadaki görüntüsü süpersonik jetlere benzetilmektedir.

Doğan türleri arasında kendilerine ait özellikler en fazla doğanda (Palca peregrinus) görülmektedir. Güçlü ve derli toplu olan vücudu, sivri ve uzun kanatları sayesinde başlıca avı olan kuşların arkasından havada çok yüksek bir hızla mermi gibi atılırlar. Ayakları çok iri ve kuvvetli olan bu doğanlar, doğanlarla avlanan insanlar tarafından diğer doğan türlerine göre daha fazla tercih edilir. Bu nedenle Orta Çağ insanları arasında ' Soylu Doğan ' olarak da anılırlardı. Doğan kuşlarının nüfusunun azalmasının en büyük etkenleri onları avlayan avcılar ve yumurtalarını toplayanlardır. Bu yapılan avlar ve toplanan yumurtalar sonucu doğan türü çok zarar görmüştür.

Türkiye'de her çeşidinin bulunmadığı ve fazla yaygınlığı olmadığı için bazı doğan türleri sadece bilimsel adlarıyla tanınmaktadır. Bunlardan birisi ' Falco rusticolus ' olan gerçek doğan türlerinin en irisi ve kuvvetlisi görünümündeki kuştur. Kuzey Kutbu boylamlarında bulunan bu kuşlar kışın bile güneye pek fazla inmezler. Çoğu kutup türlerinde olduğu gibi bu doğan türünün de tüy rengi beyaz renktir. Bazılarının tüy rengi beyaza dönük veya gri lekeli olarak görülür ama genellikle beyaz renk tüylere sahiptirler. Kuluçka döneminden sonra yumurtadan çıkan yavruları da kendilerine benzer ve beyaz renk tüylere sahip olurlar. Orta Çağ döneminde bu kuşlar avcılar tarafından çok rağbet görmüşlerdir. Hatta öle ki Marko Polo'nun yazdığı seyahatnamede de yer almışlardır. Seyahatnamesinde Kubilay Han'ın aralarında doğan ve kartal cinsi kuşlarının olduğu ve her bir kuşa eşlik eden bir de avcı olduğu, on bin avcı kuş beslediğini yazmıştır. Dört filin sırtının üzerine yerleştirilmiş olan çadırında kalan hakan, çok sevdiği doğanlarının, turnaları ve başka türdeki kuşları havada kovalamaları için emirler verirdi. Avlarını havada yakalayan bu doğanlar uzun ve şiddetli boğuşmalardan sonra avlarını yenilgiye uğratıp yere indirirlerdi. Hakan doğan türü kuşlarının bu mücadeleci avını saatlerce izlemekten hiç usanmaz aksine çok da mutlu olurdu diye Marko Polo'nun seyahatnamesinde bulunmaktadır.

Doğanlar sürüler halinde yaşamak yerine kendi başlarına yaşamayı ve özgürlüğü seven kuşlardır. Doğan türündeki kuşlar Avrupa, Asya, Afrika, Kuzey Amerika, Güney Amerika, Avustralya, Tasmanya ve bazı Okyanusya adalarında yaşamaktadırlar. Suya yakın olan yerlerde sarp kayalıklarda yaşarlar. Bulunduğu bölgelerde rastgele görülemeyeceği gibi sürüler halinde de görülmezler. Gerçek doğan türlerinin yuvaları yoktur, kendilerine yuva yapmazlar yuva bulup seçerler. Bir kaya pervazının üzerine çıkıp bir girinti kazan erkek doğanlar burayı yuvaları bellerler. Dişi doğanları yuvaya çekip, yuvalarına yumurtlamaları için havada değişik akrobasi numaraları yaparlar ve dişi doğanları bu numaralarla ikna ederler. Büyük şehirlerde ve özellikle New York yakınlarında bazı kayalıklarda tek tük doğanlar yaşamaktadır. Yırtıcı kuş olarak bilinen doğanlar kışları besin bulamadıkları için şehre inip güvercin avlarlar. New York'un yüksek binalarının pervazlarına yuva yapmak isteyip, uğraşsalar da bu uğraşları boşa çıkmış ve olumsuzlukla sonuçlanmıştır.

Doğanlar, sarp kayalıkların kenarına ve terk edilmiş yuvalara yuva kurarlar. Ağaçlara, kayaların üzerine ve ören yerlerinde bulunan oyuklara kuluçkaya yatarlar. Kuluçkaya yatan dişi doğanlar, kabuğunda kızılımsı kahverengi benek ve lekeler bulunan 3 ile 5 yumurta bırakırlar. Kuluçka süresi 28 ile 35 gün arasında değişir. Dişi ve erkek doğanlar nisan ayında sırayla kuluçkaya yatarlar. Yumurtadan çıkan yavrular yuvayı hemen terk etmezler. 35 gün boyunca yuvada kalarak anne ve babası tarafından beslenir.

Avcılık yeteneği üst düzey olan doğanlar avlanarak beslenirler. Keskin görme yeteneğine sahip olan bu kuş çok yüksek yerlerden gözleyebildikleri küçük sürüngen, kemiriciler ve kuşları avlayarak beslenirler. Avlarının boyutları, niteliği ve avlanma yöntemleri türlere göre farklılık gösterebilir. Bazı türler kendi boyutlarında bulunan ya da daha küçük kuşları gökte avlarken, bazıları da tavşan, fare, kertenkele, yılan ve böcek gibi hayvanlarla beslenirler. Bazı türleri, yerde gözüne kestirdiği avının üzerine atlamak için doğru zamanı gözetir ve kanatlarını hızla aşağı yukarı çırparak avının üzerinde havada daireler çizer.

Altmış kadar türe sahip bir kuş olan doğanlarda bazı türleri şöyle sıralayabiliriz:

5 Yorum Yapılmış "Doğan"